Üzerinde çok fazla tartışılmasa da hem siyasetçilerin demeçlerinde de halk röportajlarında hekimliğin ulvi bir meslek olduğu ve para kazanmak için yapılmaması gerektiğini duyuyoruz.

Geçmiş dönemleri incelediğimizde, günümüz muhalefetinin iktidar olması durumunda da anlayışın değişmeyeceğini öngörmek olası.  Yaygın görüş can kurtarmanın ya da tedavi etmenin ulvi olacak kadar güzel bir eylem olarak değerlendirildiğidir ki yanlış da olmadığını düşünüyorum.

Aslında tarihsel süreçte ise hekimliklere atfedilen ulvilik takdir ya da minneti değil yücelik ölçeğindeki gücü tanımlar. Hekimlere de ilahi güçler yüklenmesinin nedeni de insanlığın ilk dönemlerinden orta çağın sonuna dek hastalıkların tanrıların gazabı, kötü ruhların musallat olması gibi nedenlerle oluştuğuna inanılmasıdır. Aydınlanma dönemiyle birlikte hekim akılcı, deneyci, gözlemci, keşfedici ve seküler bir karaktere bürünmüş olsa da saygınlığı değişmez.

Ne yazık ki düzenleme yapılırken örnek alınan ülkelerdeki hekimin aldığı eğitim ve bu konudaki becerilerinin yüksekliği nedeniyle uygulanan ücret/maaş politikası ülkemizde uygulanmaya başlayan sağlık sistemine eşlik etmiyor.  Hekimlere ödenen ücret ise diğer sağlık personelinin ücretleri, ilaç ve malzeme harcamaları ile yüksek bir gider olarak değerlendirilmiş ve kısıtlanması tercih ediliyor.

Ancak görüldüğü kadarıyla doktorun ve ailesinin hayatını sürdürebilmesi için her bireyin yaptığı gibi aldığı ürünün/hizmetin bedelini ödemesi beklenmekte ancak bunun için gerekli kazancı sağlaması 12. Yüzyıldan kalan anlayışla ulvi mesleğin parayla yapıldığı gerekçesiyle ayıplanmakta. Ne barınma ne yaşam giderleri ne de çocuklarının eğitime dair giderleri ücretsiz.

Aslında ödenen ücretlerin hak edilmiş olandan ve dünyadaki örneklerinden çok az olduğu açık. Bu değerlendirme sadece hekimlerin yıllık gelirinin Türkiye’deki hekimlere göre 40 kat fazla olduğu ABD, 23 kat fazla olduğu Almanya gibi gelişmiş ülkeleri değil, aynı zamanda 6 kat fazla olduğu Polonya ve Brezilya, 2 kat fazla olduğu savaş halindeki Ukrayna’yı da içermektedir.

Bu açıdan bakıldığında ülkemizde özellikle özel zincir hastanelerde görev yapan hekimin şu an ki konumu için en doğru benzetme orta çağ dönemindeki toprakla birlikte alınıp satılabilen köle anlamına gelen serf olacaktır. Bu sistemde toprağın ve ürünün mülkiyeti toprak ağasına ait olmakla birlikte, serfler ancak yiyecek ve giyecek ihtiyaçlarını karşılayacak kadar ürünü kendilerine ayırabiliyorlardı.

Kamu hastanelerinde de durum iç açıcı değil. Yapılan düzenlemelerle müjde olarak açıklanan olası maaş ve ek ödenek toplamları toplum tarafından hekimlerin eline geçen ücretler olarak değerlendiriliyor. Dolayısıyla hekimlerin çalışma şartları ve ücretlerin iyileştirilmesi istekleri yoğun şekilde tepki görüyor. Hatta sosyal medyada ağır hakaretlerle karşılanıyor. Oysa hekimlerin alabileceği açıklanan ödemelerin önünde kanuni engel olmamasına karşın var olan sağlık sistemi koşullarında gerçekleşmesi de olası değildir.

Çok eleştirilen neo-liberal politikalar dahi hekimlerin ve sağlık çalışanlarının aleyhine olacak şekilde yarım uygulanıp; hekimlerin gelir ve çalışma koşullarının düzeltilmesine yönelik haklı istekleri ise hekimliğin ulvi bir meslek olduğu söylemiyle bastırılıyor. Üstelik bu görüş toplumda da karşılık buluyor. Ancak tarih boyunca hekimlerin yaptıkları uzmanlığın karşılığı olan saygı ve gelire sahip oldukları (umuyorum ki istemeden) göz ardı ediliyor.

Kişi için değerli olan yapılan işin karşılığında göreceği saygı ile toplum içerisinde hak ettiği konumuna erişmektir. Zaten toplumsal hafıza da insanları ve kurumları elde ettiklerin servetin büyüklüğü ile değil yaptıkları olumlu ya da olumsuz işlerle kayda alır. Ne yazık ki hekimlerin emeklerinin karşılığı ve hayatın devamı için gerekli olan kazanç beklentileri (belki de bilinçli şekilde), mesleki saygınlıklarını azaltmak ve daha onları edilgen hale getirmek amacıyla bitmek bilmeyen bir para hırsı olarak gündeme getiriliyor. 

Hatırlayın son yıllarda medyada sıklıkla doktor ve sağlık çalışanlarına karşı şiddet haberleriyle karşılaşıyoruz. Bu haberlere verilen tepkinin endişe ve kınama olmasını beklemek sanırım doğal olur. Ancak şaşırtıcı olan habere sağlık çalışanlarının şiddeti hak ettiği görüşünün hakim olmasıdır. Hatta son yıllarda doktor dövmenin kolay hale gelmesinin sağlık sistemimizin başarısı olarak değerlendirildiği sokak röportajlarını dahi izledik.  Sadece kazanç beklentisini hekimlerin göç etmesinin tek/başat unsuru olarak görmek bu konudaki olumsuz ve planlı olmadığını umduğum yayınların etkisinden farklı bir nedenle açıklanamaz. Oysa meslek ilkeleri ve kanunlara karşı gelmeden elde edilen gelir; mesleğin ulvi ya da bilimsel olması ve insan sağlığı için yapılıyor olmasına engel değildir.

Hekimler neden mi göç ediyor? Eğitim ve emeklerinin karşılığını alabilecekleri, kendileri ve aileleri için hak ettikleri hayatı sağlayarak geleceğe umutla bakabilecekleri ve yaşadıkları toplumda düşman olarak görülmeyecekleri bir ülke bulmak için.

Prof.Dr. Erim Erdem

Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi