Küresel ekonomi zor durumdayken Türkiye bu girdaptan nasıl çıkar? İşte Ekonomist Erdal Özel hem Türkiye’nin ne yapması gerektiğini hem de vatandaşın nasıl önlem alması gerektiğini anlattı. 

Fiyatların bu kadar yükselmesinin sebebi ne?
Fiyatlarda gerçekleşen yükselişin tek bir sebebi yok. Hem küresel ekonomide hem de ülkemizde fiyat yükselişlerinin birkaç sebebi olduğunu söyleyebiliriz. 
Temelde özellikle pandemi sürecinde yaşanan aksaklıklar yani tedarik zincirindeki kırılmalar, yetersiz üretim sonucu arz sıkıntıları diyebiliriz ancak dünyanın karşı karşıya kaldığı en önemli sorun sadece bu diyemeyiz. Enflasyon kelime olarak fiyatlar genel seviyesindeki artış olarak tanımlansa da türleri var. Ne yazık ki az önce bahsettiğimiz sorun arz ve talep ile alakalı kısım. Buna bir de ABD'nin ve gelişmiş diğer ülkelerin pandemi sürecinde uyguladıkları parasal genişleme politikalarını ekleyince pandemi bitiminde hem yetersiz arz ile hem de normalden fazla artan talep ile karşılaştık.
Ayrıca yaşanan enerji krizi ve bağlı olarak artan üretim maliyetlerini de eklemekte fayda var. İmalat ve sanayi sektörlerindeki üretim maliyeti artışı, lojistik maliyetleri derken enflasyon dünya ülkeleri için büyük bir kriz haline geldi. 
Konut sektöründe yaşananları da unutmamak gerekiyor. Enflasyonun altındaki faiz ortamı, resesyon risklerinden dolayı yaşanan riskler ve enflasyon sebebi ile azalan alım gücü ve azalan şirket karları yatırımcının finansal piyasalardan çıkarak daha somut yatırım araçlarına yönelmesine sebep oldu. Bu da artan talep ile birlikte yükselen konut fiyatlarını doğal olarak da barınma sorunlarını yanında getirdi. Üzülerek söylüyorum, küresel ekonomi çok uzun yıllardır böyle büyük bir kriz görmedi. Bir yanda enerji krizi, bir yanda barınma ve gıda krizi…

Tabi birde Rusya-Ukrayna Savaşı ile gerilen dünya...
Ülkemizde durum bu konuların üzerine eklenen kur şokları ile çoğu ülkeden biraz daha fazla yaşanıp hissedilir halde.
İhracatın artmasına rağmen paralel şekilde artan ithalatın etkisi, savaş ve pandemi süreçlerinde etkilenen turizm ve tabi önümüzdeki yıl gerçekleşecek secimler...

Ekonomi ne zaman düzelir? 
Küresel ekonomilerin düzelmesi için öncelikle güven ortamının tesis edilmesi gerekiyor. Merkez bankalarının piyasa müdahalelerinin daha kısıtlı olması (parasal genişleme ve sıkılaştırılmış para politikalarının etkisini yasadığımız bir gerçek) 
Aslında kısaca belirtmenin zor olduğu bir soru. Sanırım dünyanın  bu sorunu aşması için çok organize ve iyi niyetli olunması gerekiyor.
Ülkemizde ise bu süreç kisa vadeli çözümler ile olmayacak. Bunu hepimiz yasayıp görüyoruz. Orta ve uzun vadeli eylem planları yapılmalı. Yapısal reformlar (eğitimden adalete...) yapılmalı. Faiz yükünden hazinenin artık kurtulması gerekiyor. Kısa vadeli borçlarımız çok yüksek ve borcun borçla kapanması bu sureci daha da çıkmaza götürüyor. 
Fosil enerji konusunda ithalatçı ülke isek yeşil enerjiye yoğunlaşmalı yatırımlarımız bu yöne çevirmeliyiz. Buda orta ve uzun vadeli eylem planlarından en önemlisi bence.

İnsanlar bu tar kriz durumlarında kendilerini nasıl koruyabilir?
İnsanların yüksek enflasyon ortamlarına tabi yapması gereken şey paralarının değerini korumaktır. Gelir sabit ama giderler sürekli artıyorsa fakirlik hatta sefalet kaçınılmaz sondur. Giderleri mümkün olduğunca kısıp gelir arttırıcı önlemler almak gerekiyor. Burada yatırımcı olan kişiler ile tüketen kesimi ayırmak gerekiyor. Yatırımcı ya dolarizasyona gidiyor ya da konut alimi yaparak kendisini bir şekilde koruyor. Vatandaş için durum çok zor. Buradan tavsiye vermek de açıkçası benim için zor. Bu süreç sona ermez ise güvenli ortamın tamamen yok olduğu bir dünyada yaşamaya çalışıyor olabiliriz. İhtiyaç bakış açısına göre değişse de  ülkemizde yapılan yatırımların hiçbirisinin gereksiz olduğunu düşünmüyorum ancak fonlanma yöntemleri ve zamanlama olarak tartışılabilir.